Er is een nieuwe ontwikkeling rond de aanbestedingsprocedure voor nieuwe desktop-automatisering voor de Rijksoverheid. Van de vijf partijen die deelnamen aan de (gesloten) aanbestedingsprocedure, zijn er slechts twee die een bod hebben uitgebracht. De andere drie hebben afgezien van deelname, volgens het artikel in Automatiseringgids.
Dat nieuws kun je op twee manieren uitleggen.
“Zo gaat dat”
De eerste uitleg is zoiets als “zo werkt dat nu eenmaal”. (En let op, ik wil wedden dat het kabinet deze uitleg gaat gebruiken als er kamervragen komen over GOUD). Aanbestedingen zijn bedoeld om aanbiedingen van leveranciers te ontvangen. Elke leverancier mag inschrijven, het staat iedereen vrij om te bieden of om niet te bieden. Het terugtrekken van leveranciers betekent niets voor het aanbestedingsproces, het betekent alleen dat die betreffende leverancier geen aanbod wil doen.
Met deze uitleg in je achterzak kun je GOUD gewoon door laten gaan. Het is toch aanbesteed? Er heeft toch niemand geprotesteerd? Het is toch open, transparant, verklaarbaar, democratisch en correct verlopen?
Historie
Voor de tweede uitleg is het goed, als we de historie van GOUD nog even terughalen. GOUD is ontstaan uit het project Rijkswerkplek. Kort door de bocht omschreven is Rijkswerkplek het project, om de ICT van het Rijk te centraliseren/verenigen/consolideren. In dit project is fabrikant-onafhankelijkheid nooit een voorwaarde geweest – men is vanaf het begin uitgegaan van een Microsoft-desktop, met Microsoft-servers, Microsoft-office – enzovoorts. Niet uit kwade wil, maar omdat het zoeken van enig alternatief nu eenmaal niet tot de doelstellingen behoorde. Vanuit het project Rijkswerkplek is GOUD ontstaan als een soort van grootste-gemene-deler voor de aangesloten ministeries en diensten, om in elk geval alvast een stroomlijning aan te brengen in de aanschaf van licenties. Je zou, ook weer kort door de bocht, kunnen zeggen: het centraliseren/verenigen/consolideren lukt nog niet zo goed omdat het zulke complexe materie is, maar we beginnen alvast met de centrale aanschaf van software die toch iedereen heeft.
Het oorspronkelijke aanbestedingsdocument bevatte dus gewoon de vraag naar Microsoft Office 2007, Microsoft Windows Vista, zij het in een wat uitvoeriger omschreven vorm. (Het concept is helder omschreven door Rob Weir in zijn artikel “How to hire Guillaume Portes“: als je toch al weet wat je wilt hebben, dan omschrijf je het in zulke precieze details, dat elke andere mogelijkheid uitgesloten wordt). Hoe precies die omschrijvingen waren, is goed te zien in de de Contra-expertise die op GOUD is losgelaten.
Enfin, de rest is geschiedenis: hierover is in de Tweede Kamer uitvoerig gediscussieerd; de verantwoordelijke bewindslieden hebben zich uitgesproken voor het doorgaan van GOUD. De redenen daarvoor begrijp ik wel: GOUD liep al, toen Nederland Open In Verbinding nog gepubliceerd moest worden. Je kunt niet zomaar alle nieuwe regels op oude projecten toepassen – enige continuïteit van bestuur is gewenst en voor wie niet – zoals ik – kniediep in de materie zit, lijkt GOUD best een aardige, algemene aanbesteding te zijn, waar elke leverancier op mag inschrijven en waar het iedereen vrij staat om te bieden of niet te bieden.
Tweede uitleg
Maar dat is het niet. En dat is de tweede uitleg. De regering zou moeten beseffen, dat die leveranciers zijn weggelopen, omdat de aanbesteding een grote vooringenomenheid weerspiegelt. Dit is een verborgen aanvraag voor tweeëntwintigduizend maal een Microsoft-werkplek. De weglopers stemmen met hun voeten en het staat nu 3-2 voor de partijen die zeggen dat dit geen eerlijke aanbesteding is. Niet doelbewust, maar wel de facto.
Dat mag niet. De vraag is: wat gaan we eraan doen? Tijdens het vorige rondje vragen heeft de regering nog geantwoord dat GOUD voortvarend moet doorgaan. In het licht van de huidige ontwikkelingen is een heroverweging op zijn plaats. Ik zal de regering even helpen:
“Geachte Tweede Kamer. De aanbesteding voor de nieuwe Rijksdesktop blijkt in de praktijk toch éen fabrikant sterk te bevoordelen. Hoewel wij u eerder bezworen, dat dit theoretisch gezien niet zo is, zijn wij nu geconfronteerd met de praktijk. Aangezien een dergelijke bevoordeling onder Europese regelgeving niet is toegestaan, hebben wij gemeend, de aanbesteding te heroverwegen. Anders gaat er nog iemand klagen bij de Europese Commissie en dan zijn de rapen gaar. Het ministerie van Financiën moet zich in het nieuwe gebouw maar even behelpen met de oude computers.
De aanbesteding van GOUD heeft ons een boel geld gekost, zo vertelden wij u de vorige keer. Dat spijt ons. Om dit in de toekomst te voorkomen, zullen wij voor de nieuwe werkplekken van Financiën zoveel mogelijk overstappen op open-source-software. Dan hoeven we namelijk niet aan te besteden. En dan hebben we dus ook dit gezeur niet meer.”
(Gepubliceerd op Livre op 18 juni 2008)